Trong thời gian qua, tình hình tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng tại địa bàn tỉnh Sơn La diễn biến phức tạp, có xu hướng gia tăng về cả số lượng, mức độ nguy hiểm và hậu quả thiệt hại với nhiều phương thức, thủ đoạn mới, tinh vi, xảo quyệt bằng việc sử dụng công nghệ thông tin, viễn thông làm công cụ, phương tiện phạm tội. Qua công tác nắm tình hình, thụ lý điều tra các vụ việc lừa đảo trên không gian mạng, nổi lên một số phương thức thủ đoạn phổ biến như sau:

- Đánh cắp hoặc tạo tài khoản mạo danh trên mạng xã hội, chủ yếu là Facebook, Zalo sau đó nhắn tin cho bạn bè, người thân để vay mượn tiền và yêu cầu chuyển tiền vào tài khoản ngân hàng cho các đối tượng để chiếm đoạt. Các đối tượng có thể thu thập hình ảnh, thông tin cá nhân của người dùng, lợi dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để làm giả cuộc gọi video, giọng nói (deepfake) của người dùng để phục vụ cho hoạt động lừa đảo.

- Kêu gọi đầu tư tài chính, tiền ảo: Các đối tượng mời chào, lôi kéo bị hại tham gia đầu tư vào các sàn giao dịch ảo do đối tượng thiết lập, cam kết sẽ hưởng lợi nhuận cao khi tham gia hệ thống. Các đối tượng thường quảng bá, đánh bóng tên tuổi bằng cách đăng tin, bài trên mạng xã hội, tổ chức các buổi hội thảo, gặp mặt offline, tự nhận là chuyên gia đầu tư, người truyền cảm hứng, người dẫn đường, … để lừa đảo, kêu gọi đầu tư vào hệ thống do chúng thiết lập. Khi huy động được lượng tiền đủ lớn, các đối tượng sẽ can thiệp vào các giao dịch, điều chỉnh thắng thua hoặc báo lỗi, ngừng hoạt động (sập sàn) để chiếm đoạt tiền của người tham gia.

- Cài đặt ứng dụng giả mạo: Đối tượng tự xưng là cán bộ Công an địa phương gọi điện thoại đến vận động người dân cập nhập thông tin còn thiếu qua Cổng dịch vụ công, thông tin Căn cước công dân. Đối tượng gửi đường link truy cập website có giao diện giả mạo Cổng dịch vụ công để tải ứng dụng về điện thoại. Ứng dụng giả mảo sử dụng các mã độc để nhắm đến các thiết bị sử dụng hệ điều hành Android. Ứng dụng giả mạo có quyền truy cập nhạy cảm trên điện thoại như: bộ nhớ, danh bạ, chụp ảnh màn hình, đọc tin nhắn, trợ năng… từ đó sẽ theo dõi hoạt động của thiết bị, thu thập tài khoản ngân hàng, mật khẩu đăng nhập, mã OTP và truy cập trái phép thiết bị từ xa để chiếm đoạt tài sản. Ngoài ra, đối tượng có thể giả mạo là cán bộ Thuế, Ngân hàng, Viễn thông để thực hiện thủ đoạn tương tự.

- Giả mạo cơ quan thực thi pháp luật: Đối tượng mạo danh cơ quan Công an, Viện kiểm sát đe dọa bị hại có liên quan đến đường dây tội phạm, sau đó kết bạn zalo gửi lệnh bắt bị hại đồng thời yêu cầu bị hại kê khai và chuyển tiền để phục vụ công tác điều tra; nếu không có liên quan đến tội phạm sẽ trả lại tiền cho bị hại còn nếu bị hại không đồng ý thì tất cả các tài khoản ngân hàng của bị hại sẽ bị phong tỏa. Khi nhận được tiền trong tài khoản bọn chúng nhanh chóng rút tiền, xóa hết các dấu vết.

- Lừa đảo nhận quà từ nước ngoài: Đối tượng kết bạn qua mạng xã hội Facebook, Zalo, Viber, Telegram.... giới thiệu là người nước ngoài, doanh nhân thành đạt, đang công tác ở nước ngoài làm quen với người bị hại (chủ yếu là phụ nữ), “giả” yêu đương, hứa hẹn tặng quà có giá trị cao. Bố trí các đổi tượng khác giả danh nhân viên sân bay, hải quan, bưu điện, thuế... liên lạc với người bị hại để thông báo, yêu cầu phải nộp các loại phí dịch vụ, phí hải quan, thuế để được nhận quà, tiền, hàng hóa từ nước ngoài gửi về. Đối tượng yêu cầu người bị hại chuyển các khoản phí đó vào số tài khoản ngân hàng do đối tượng cung cấp, sau đó ngắt liên lạc, chiếm đoạt tiền của người bị hại.

- Tuyển cộng tác viên Online: Các đối tượng mạo danh nhân viên các sàn thương mại điện tử như: Shoppee, Lazada, Tiki, TikTok shop... tuyển cộng tác viên làm các nhiệm vụ chuyển tiền thanh toán các đơn hàng để tăng tương tác..., hứa hẹn trả lợi nhuận cao. Với một số đơn hàng đầu có giá trị nhỏ, đối tượng chuyển lại tiền gốc và hoa hồng đầy đủ để tạo niềm tin cho người bị hại, sau đó yêu cầu người bị hại thanh toán những đơn hàng có giá trị lớn hơn. Khi người bị hại chuyển tiền, chúng đưa ra các lý do: cộng tác viên thực hiện sai thao tác, chuyển sai số tiền thanh toán, quá thời gian... dẫn đến tài khoản bị khóa và yêu cầu người bị hại chuyển tiền thêm để bảo lãnh, xác minh tài khoản... thì mới cho rút lại tiền gốc và lãi. Chúng tiếp tục nêu ra các lý do khác nhau để giải thích cho việc không rút được tiền; đưa người bị hại vào tình trạng muốn lấy lại tiền nên phải thực hiện theo cho đến khi hết khả năng vay mượn, huy động tiền thì mới biết đã bị mắc lừa.

- Mua hàng trực tuyến với giá rẻ: Các đối tượng đăng tin bán ô tô, xe máy, thiết bị điện tử, đồ tiêu dùng... trên các trang mạng xã hội Facebook, Zalo... Để mua được hàng, đối tượng yêu cầu phải đặt cọc trước và chuyển tiền vào số tài khoản do chúng chỉ định. Sau khi nhận được tiền đặt cọc, đối tượng không giao hàng, khóa trang mạng và cắt đứt mọi liên lạc với người bị hại.

- Thông báo trúng thưởng, quà tặng: Đối tượng sử dụng mạng xã hội hoặc gọi điện thoại, mạo danh các công ty có thương hiệu như: Công ty FPT, Siêu thị Điện máy xanh, liên hệ với người bị hại để thông báo các chương trình khuyến mãi hay khách hàng đã trúng thưởng các phần quà có giá trị cao như: xe máy SH, điện thoại Iphone, sổ tiết kiệm có giá trị vài trăm triệu đồng.... Sau đó, đối tượng yêu cầu bị hại chuyển tiền vào tài khoản do đối tượng chỉ định để làm thủ tục nhận thưởng. Nhưng sau khi nhận được tiền, các đối tượng cắt đứt mọi liên lạc với người bị hại và chiếm đoạt tiền.

- Vay tiền trực tuyến: Đối tượng sử dụng mạng xã hội giả danh nhân viên ngân hàng, công ty tài chính, đăng quảng cáo cho vay tiền với lãi suất thấp, thủ tục nhanh chóng. Sau đó, chúng tạo hình ảnh giả về việc vay tiền rồi yêu cầu người vay nộp trước nhiều khoản tiền như: phí mở hồ sơ, phí bảo hiểm, vào số tài khoản chỉ định để được giải ngân. Sau khi chuyển tiền xong, người vay không nhận được tiền giải ngân và không liên lạc được với đối tượng.

Để phòng ngừa tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng, Công an tỉnh Sơn La đề nghị cán bộ, công chức, viên chức, người lao động:

- Đề cao cảnh giác khi nhận các cuộc gọi đến bằng điện thoại cố định, người gọi tự xưng là cán bộ cơ quan nhà nước, đặc biệt là lực lượng Công an để thông báo, yêu cầu điều tra vụ án qua điện thoại; không cung cấp thông tin cá nhân, số điện thoại, địa chỉ nhà ở cho bất kỳ ai khi chưa rõ nhân thân, lai lịch của người đó.

- Người dân khi mua hàng qua mạng cần sàng lọc, kiểm tra kỹ thông tin quảng cáo, rao bán về hàng hóa, danh tính của người bán hàng, nên lựa chọn địa chỉ uy tín, hình thức thanh toán minh bạch. Không nên chuyển tiền cọc mua hàng khi không rõ thông tin, danh tính, địa chỉ của người bán.

- Thường xuyên kiểm tra và cập nhật các tính năng bảo mật, quyền riêng tư trên các tài khoản mạng xã hội. Thường xuyên thay đổi và đảm bảo độ mạnh của mật khẩu.

- Thận trọng rà soát và kiểm tra kỹ thông tin trước khi thực hiện các giao dịch chuyển tiền. Đồng thời có biện pháp bảo vệ các tài khoản ngân hàng, tài khoản cá nhân để tránh bị các đối tượng lợi dụng chiếm đoạt. Tuyệt đối cảnh giác với các cuộc gọi, tin nhắn facebook, zalo yêu cầu chuyển tiền. Cảnh giác với các tất cả các cuộc gọi, tin nhắn thông báo trúng thưởng hoặc có liên quan đến giao dịch ngân hàng.

- Tuyệt đối không được mua bán, cho mượn giấy chứng minh nhân dân, căn cước công dân, tài khoản cá nhân, các loại thẻ tín dụng do ngân hàng cấp, phát hoặc chuyển, nộp tiền vào bất kỳ tài khoản cá nhân, tổ chức nào khi chưa biết rõ họ là ai.

- Không chia sẻ quá nhiều thông tin cá nhân, tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của bản thân trên mạng xã hội Facebook, để các đối tượng lợi dụng những thông tin này để đưa ra những chiêu trò nhằm chiếm được tình cảm của phụ nữ (nhất là những phụ nữ nhẹ dạ cả tin có hoàn cảnh éo le, sống độc thân...).

- Trường hợp có nghi ngờ về hoạt động lừa đảo chiếm đoạt tài sản thì kịp thời thông báo cho Công an nơi gần nhất để kịp thời có biện pháp giải quyết./.